Psychologia poznawcza jest stosunkowo młodą dziedziną nauk psychologicznych, ale szybko zyskuje na popularności. Autorstwo tego terminu należy do Ulrika Neissera, amerykańskiego psychologa, który w 1967 roku opublikował książkę pod tym tytułem.
Psychologowie kognitywni specjalizują się w badaniu zdolności poznawczych mózgu, czyli tego, jak mózg ludzki postrzega otaczający go świat i uczy się, jak rozpoznaje, przetwarza i przechowuje informacje.
Poznawcza obejmuje wszystkie procesy, za pomocą których modyfikuje się przychodzące informacje sensoryczne. Procesy te trwają nawet przy braku zewnętrznej stymulacji, jeśli chodzi o wyobraźnię, sny i halucynacje.
Badania prowadzone przez specjalistów psychologii poznawczej mają na celu identyfikację wzorców aktywności umysłowej oraz zwiększenie ogólnej sprawności myślenia, poprawę jakości interakcji społecznych i rozwoju osobistego. Zasadniczo psychologowie poznawczy badają, jak korzystać z mózgu tak efektywnie, jak to możliwe.
Zakres zagadnień poruszanych w pracach z zakresu psychologii poznawczej obejmuje zaburzenia myślenia, funkcjonowanie systemów percepcji, problemy uczenia się, uwagi, pamięci oraz neurolingwistykę. Praktyczne zastosowania badań poznawczych mają na celu poprawę pamięci, zwiększenie trafności podejmowania decyzji, poprawę jakości programów edukacyjnych oraz optymalizację procesów pracy w wielu obszarach ludzkiej aktywności.
Psycholodzy kognitywni zajmują się patopsychologią, badaniem przyczyn i leczeniem depresji, lęków i innych chorób, psychologią społeczną, badaniem interakcji interpersonalnych, psychologią rozwojową i osobowością. Specjaliści, którzy przeszli szkolenie psychoterapeutyczne, pomagają pacjentom z różnymi zaburzeniami psychicznymi i emocjonalnymi, a także w okresie rehabilitacji po urazach głowy.
Psychologia poznawcza różni się od psychologii behawioralnej przedmiotem badań. Behawioryści skupiają się na zewnętrznych przejawach zachowania, na tym, co można zaobserwować bezpośrednio. Psychologowie kognitywni są zainteresowani identyfikacją wewnętrznych procesów psychicznych, które prowadzą do zaobserwowanego zachowania.
Psychologia poznawcza różni się od psychoanalizy metodycznie. Psychoanaliza opiera się na subiektywnych odczuciach zarówno pacjenta, jak i terapeuty. Psychologowie poznawczy operują metodami naukowymi, aktywnie wykorzystując funkcjonalność takich dziedzin wiedzy naukowej jak neurologia, neurofizjologia, antropologia, językoznawstwo czy cybernetyka.
