Lider to osoba, dla której członkowie grupy uznają prawo do podejmowania odpowiedzialnych decyzji, które mają wpływ na interesy całej grupy. Posiadając autorytet lider odgrywa centralną rolę w grupie i reguluje w niej relacje.
Teorie przywództwa
Przywództwo to relacja wpływu i uległości w grupie. Jest to zawsze zjawisko grupowe, ponieważ nie można być samotnym liderem. Czyniąc to, inni członkowie grupy muszą przyjąć rolę przywódczą i uznać się za naśladowców.
Główne funkcje lidera to organizowanie wspólnych działań, rozwijanie systemu norm i wartości, branie odpowiedzialności za działania grupowe oraz tworzenie sprzyjającego klimatu psychologicznego w grupie.
Zjawisko przywództwa opiera się na interakcji szeregu cech. Należą do nich psychologiczne cechy lidera i członków grupy, specyfika sytuacji i charakter zadań do rozwiązania. Możesz zostać liderem tylko w określonych warunkach społeczno-politycznych, co wymaga określonego zestawu cech osobistych, aby rozwiązać poważne problemy.
Istnieją trzy główne podejścia do teorii przywództwa. Zgodnie z „teorią cech” przywództwo opiera się na posiadaniu specjalnych cech. Istnieją różne punkty widzenia na to, jakie cechy musi posiadać przywódca, aby odróżnić się od grupy. Spośród wszystkich przejawów liderów wyróżnia się aktywność, inicjatywę, świadomość rozwiązywanego problemu (posiadanie doświadczenia w rozwiązywaniu problemu), umiejętność wpływania na innych członków grupy. Liderzy muszą także przestrzegać postaw społecznych przyjętych w grupie. Jednocześnie te cechy, które ludność postrzega jako standard, powinny być wyraźnie widoczne w ich wizerunku. Lista cech przywódczych podkreślanych przez zwolenników teorii stale rosła, aż w 1940 roku osiągnęła listę 79 cech.
Dominującą teorię cech wkrótce zastąpiła koncepcja sytuacyjna. Twierdzi, że przywództwo jest produktem sytuacji. Zwolennicy tej teorii argumentowali, że ktoś, kto został liderem w jednej sytuacji, nie może stać się liderem w innej. Cechy lidera są względne. Oczywiście ta teoria była niedoskonała, ponieważ wykluczono w niej znaczenie siły osobistej i aktywności lidera.
Trzecia teoria przywództwa to teoria systemowa. Według niej przywództwo to proces organizowania relacji międzyludzkich w grupie, a lider to podmiot zarządzania tym procesem.
Klasyfikacja liderów
Formy manifestacji przywództwa są dość zróżnicowane. Można więc wyróżnić przywództwo instrumentalne i emocjonalne. Instrumental to przywództwo biznesowe. Wiąże się z rozwiązywaniem problemów grupowych. „Ekspresyjne przywództwo” ma miejsce, gdy środowisko emocjonalne jest sprzyjające, ale lider nie zajmuje pozycji lidera. Te dwa rodzaje przywództwa można spersonalizować, ale zwykle są one rozdzielone między różne osoby.
W politologii są też 4 wizerunki przywódcy: chorążego, ministra, kupca i strażaka. Chorąży prowadzi ze sobą ludzi dzięki szczególnemu ideałowi i wzorowi przyszłości. Przywódca ministra jest rzecznikiem interesów swoich wyborców. Lider-kupiec wie, jak w atrakcyjny sposób zaprezentować swoje pomysły opinii publicznej. Wreszcie przywódca strażaków koncentruje się na najpilniejszych kwestiach. Zazwyczaj te obrazy nie znajdują się w czystej postaci.
Klasyfikacja liderów oparta na stylu przywództwa jest dość powszechna. Według tego kryterium amerykański politolog D. Barber zidentyfikował 4 style przywództwa. Jeśli więc lider był zorientowany na dobro wspólne, jego styl nazywano aktywny-pozytywny. Przewaga egoistycznych motywów osobistych ukształtowała styl aktywny-negatywny. Sztywna zależność aktywności od preferencji grupowych i partyjnych prowadzi do stylu pasywno-pozytywnego. Minimalna wydajność ich funkcji powoduje powstanie stylu pasywno-negatywnego.
Na podstawie podziału ról przywódczych rozróżnia się style autorytarne i demokratyczne. Pierwszy zakłada jednoosobowe dowodzenie, a przywództwo w nim opiera się na sile. Przywództwo demokratyczne polega na uwzględnieniu poglądów i interesów całej grupy.
